Manisa Belediyesinin tarihçesini vermeden önce Belediyeler tarihini ve bu tarih içinde Belediye Başkanlarının seçimi ve görevleri hakkında kısa bir bilgi sunulacaktır.Batılı anlamı ile memleketimizde belediye örgütü 27 Ramazan 1294 (1877) tarihinde yayınlanan «Vilayet Belediye Kanunu» ile kurulmuştur. Daha önce yayınlanan çeşitli yönetmelikler bu kanunda toplanarak bir kesinlik kazandırılmış ve böylece İstanbul dışındaki il ve ilçelerde de Belediye örgütü kurulması sağlanmıştır.Bu yönetmelikler ve Vilayet Belediye Kanunu’nun yayınından önce Belediye görevlilerine, yani şehir ve diğer kamu hizmetlerine belde sakinleri tek başına veya ortaklaşa yaparlardı. Vakıf yolu ile yapılan hastaneler, çeşmeler, hanlar, köprüler, imarethaneler v.b. bunların en güzel örneklerini verir. Şehir ve kasabalardaki sokakların temizliği sokak ve mahalle sakinlerine, çarşıların temizliği ise esnafa yaptırılırdı.

CUMHURİYET'TEN ÖNCE MANİSA BELEDİYESİ

Manisa Belediyesine ait ilk belgeleri 1878 (1296) yılında yayınlanan Aydın Vilayeti Salnamesi’nin birinci cildinde bulunmaktayız. Daha önceki dönemlere ait belgelerin Manisa arkeoloji müzesi kütüphanesinde bulunan " Mahkeme-i Şer’iye Sicilleri"nde bulunacağını ümit etmekteyim. Bunları incelemek bizim gücümüz dışında kaldığı için burada " Aydın Vilayeti Salnamesi"ndeki bilgilerle yetineceğiz.

Salname’nin 116. sayfasında BELEDİYE MECLİSİ başlığı altında şu bilgiler verilmektedir:

Reis: Hacı İsmail Hakkı Efendi
Aza (Belediye Meclisi Üyeleri): Mehmet Şevki Efendi, Bekir Ağa, Şerif Ağa, Hacı Arif Efendi, Hacı İbrahim Efendi, Hacı Mehmet Efendi, Hacı Mehmet Ağa, İzzet Efendi, Ömer Efendi, Andon Efendi, Hayim Efendi, Kolağası Kamil Efendi, Baş Katip İbrahim Efendi, Ser Komiser Hafız Mustafa Efendi, Abdullah Ağa, Halim Ağa.

Belediye Memurları: Sandık Emini Abdülkadir Efendi, Matbaa Memuru Mustafa Efendi, Tabib Janvilako Efendi.

Manisa hakkında da şu bilgiler yer almaktadır:

Manisa’da iki minareli Sultan ve Muradiye namıyla iki adet selatin, büyük ve küçük minareli 34 cami, 51 mescit, 17 dershane, 2 imaret, 8 tekke, 15 medrese, 1 rüştiye mektebi, 25 sıbyan mektebi, 4 hastane, 1 tımarhane, 4 kütüphane, 69 sebil, 2 şadırvan, 12 küçük tahta köprü, 1 kışla, bağlı köyleriyle beraber 12.333 hanede 27.999 nüfus, 1534 dükkan, 114 mağaza, 10 hamam, 197 çeşme, 55 kahvehane, 14 tütün fabrikası, 64 fırın vardır. Manisa alacası isimli meşhur beyaz bezini dokuyan 500 tezgah olup senevi 50 bin top ihraç edilmektedir. Şehrin güneydoğusunda ve 2 saat mesafede üstü açık, suyu ılık bir de ılıca vardır.

1908 yılında son defa yayınlanan Aydın Vilayeti Salnamesi’ndeki bilgilerinden sonra cumhuriyete kadar olan döneme ait bilgiler elimizde olmadığı için buraya aktarılamamıştır.

Manisa’nın 56 mahallesi vardır. Nüfusu ise 17.163’ü kadın, 17.848’i erkek olmak üzere 35.011’dir. 8.895 ev, 1.966 dükkan, 32 han, 9 hamam, 75 un değirmeni, 153 mağaza, 61 fırın, 100 kahvehane, 52 meyhane, 5 un ve pamuk fabrikası bulunmaktadır.

Belediyeye ait çalışmalar hakkında verilen bilgileri de sadeleştirerek buraya alıyoruz.

Belediyenin senelik geliri 548.328 kuruştur. Bu gelirin 41.300 kuruşu belediye malı olan taşınmaz malların kiralarındandır. 1903-1904 senelerinde yeni yapılan tekel idaresi, iki kira evi, 20 sene evvel yapılmış olan ve sonradan yeniletilen belediye kıraathanesi, 1903 senesinde düzenlenerek herkesin beğenisini kazanan çiçekler yemyeşil çam ve akasya v.b. hoş ve gölge eden ağaçlar ve birçok löküs lambaları ile donatılmış olan halka açık belediye bahçesi, belediye binası ve eczanesi belediye tarafından yaptırılmıştır. Hamidiye bahçesi adı verilen belediye bahçesinin bir tarafına yeni hükümet konağı yapılmaktadır (Şimdiki hükümet konağının olduğu yerde. Bu konak 6-7 Eylül 1922 yangınında yanmıştır). Bahçenin ortasında padişahın turası ile süslü bir anıt dikilmiştir. Yine bu civarda bulunan gönül alıcı kasr üzerine konulmuş bulunan ve 1906 yılında padişahın tahta çıkışının yıldönümünde açılış töreni yapılan büyük çalar saat kulesi, çarşı ve saraçhane seçmeleri de belediye tarafından yaptırılmıştır.

Çarşı içinde 1903-1904 senelerinde çeşitli yerlerden istasyona giden toplam 23.850 metrekare şose yapıldığı ve tamir edildiği gibi bu sene örnek olmak ve sonra gelir temin edildiğinde çarşının büyük caddesinde uzatılmak üzere belediye dairesi önündeki 101 metrekare yere kesme taş döşenmiş ve belediye bahçesine konulanlardan başka şehrin uygun yerlerine 1500 mum kuvvetinde 5 adet lüks lambası konulmuş ve adi fenerin toplamı da 800’e ulaşmıştır. Hatuniye Camii ile çarşı ve belediye bahçesi bitişiğindeki arsa ile kıraathane arasındaki başka başka caddelerin de açılması kararlaştırılmıştır.

1908 yılından kurtuluş tarihimiz olan 8 Eylül 1922’ye kadar belediyemize ait herhangi bir bilgi elimizde mevcut değildir. Yukarıda verdiğimiz bilgilerden anlaşılacağı üzere belediyemiz genellikle şehir içinden geçen dereler üzerine köprü yapmak, derelerin sellerini önlemek için duvar yapmak, cadde ve sokakları aydınlatmak için devrin şartlarına göre fener ve lüks lambası koymak, lağım döşemek, cadde ve sokaklara kaldırım döşemek gibi kamu yararına işler yapmaya çalışmıştır. Salname’de övgü ile bahsedilen şimdiki Fatih Parkının olduğu yere yapılan Hamidiye Parkı, belediye binası, belediye gazinosu ve kira getirecek yeni binaların yapılmasını da bu çalışmaların arasına katabiliriz.