Sadabad Sarayları

Birinci Sa'dabad Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk büyükelçisi sayılan Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin Paris’ten getirttiği saray ve bahçe planlarından esinlenerek Kağıthane Deresi kenarına 1722'de yazlık saray olarak inşa ettirilir. Şark mimari unsurları ile kaynaştırılarak yapılan sarayla birlikte Cedvel-i Sîm isimli kanal, iki havuz, üzerinde seyir kameriyeleri ile iki çağlayan kaskad, Kasr-ı Neşat (Çadır Köşkü - Perdeli Köşk) ve bir çeşmenin yapımı sadece 60 günde tamamlanır.

3. Ahmed'in katıldığı açılış şöleninde (H. 27 Şevval 1134) şairler buraya ''mutluluk veren mâmur yer'' anlamına gelen ''Sa'd-abad'' ismini koyar. Saray, 1730 Patrona Halil isyanında tahrip edilir.

Yeni padişah 1. Mahmud, bir süre sonra sessiz sedasız tamir ettirir fakat kullanmaz. Saray, belli bir süre daha kullanılamadan kalır. Zaman içinde giderek köhneleşen sarayı bu defa 3. Selim, baş mimarı Krikor Amira Balyan'a onartıp kullanır.

2. Mahmud, birinci sarayı 1809'da tamamen yıktırıp yerine ikinci sarayı yaptırır. Tam anlamıyla bitimi 1816'da gerçekleşir. 2. Mahmud, ünlü Sened-i İttifak'ı burada imzalar. Yaklaşık 50 yıl ayakta kalan ikinci sarayın yerine bu defa Sultan Abdülaziz üçüncü sarayı yaptırır. Önündeki çağlayan kaskadlardan dolayı bir adı da Çağlayan Sarayı olan üçüncü Sadabad Sarayı, 1862-63'de inşa edilir.

Buraya inşe edilen üç saray da (L) şeklinde inşa edimiştir. Valide Sultan ve diğer kadınların odaları ön tarafta havuza bakmaktadır. Padişah odası ise ''dağ tarafı'' tabir edilen arka tarafın en ucunda yer almaktadır. Kadınların odalarının bitiminde bir de hamam yer almaktadır.

Saray, 1917'de üç ay kadar Erkan-ı Harp Mektebi (Harp Akademisi) olarak kullanılır. 1920'de İstanbul'un işgali sırasında işgal kuvvetleri komutanlığı yapılması düşünülmüşse de uygun bulunmamıştır.

1917 sonrası öksüz-yetim kız çocuklarına yurt yapılır. Çağlayan Dar-ül Eytamı (yetimhane) olarak hizmet vermeye başlar. Ünlü sanatçı Safiye Ayla da burada yetişir. 1928'lere kadar bu şekilde kullanılan bina, boşaldıktan sonra 1934’te restore edilmesi düşünülür. 1940'a kadar yazışmaları sürer. Farklı görüşlerin oluşturduğu muamma devam ederken 1943'de tamiri masraflı olacağı gerekçesiyle yıktırılır. Dokuz yıl sonra 1952'de ise sarayın yerine İstihkam Okulu inşa edilir. 1990’a kadar Maliye ve Levazım Okulu olarak gelen bu yeni bina ise 1998'den bu yana Kağıthane Belediye Binası olarak kullanılmaktadır.