EKREM HAYRİ PEKER

Ayet Durmuş, 1960’lı yılların başında “Çoklar Fırını” karşısında yazlık bir sinema açtı. Adı yine Yazlık Atlas idi. Yazlık Atlas Sineması yaklaşık 800 kişilik büyük bir sinemaydı. Zeminde tahta sandalyeler,girişte ufak bir büfe bulunuyordu. Bu sinemaya Orhangazililer aileleriyle gelirdi. Babam din adamı olduğu için annemler sinemaya gidemezdi. Ayet Durmuş’un eşi de sinemaya gidemezdi. Bu sinemanın yanında, bugünkü Ateş Kıraathanesi’nin bulunduğu bir tanıdığımızın evinden sinemayı izlerdi. Annemle onlara gider, beraber balkondan film izlerdik.

Sinemacılık gelişince, altmışlı yılların sonunda Sinemacı Özen, Yazlık Zevk Sineması’nı açtı. Yaklaşık 800 kişilik büyük bir sinemaydı. Getirdiği filmler ucuz, kötü kopyalardı. Filmler oynarken 8–10 kez kopardı. Seyirciler ıslıklardı. O da bu durum karşısında Arnavut Ayet’le rekabet için üç film birden oynatmaya başladı. Bu kampanyayı uzun bir süre sürdürdü.

İlçede seyirci potansiyeli yüksekti. Yakın köylerden film izlemeye gelenler çoktu. Başka bir girişimci İş Bankası şubesi aralığında Yazlık Güneş Sineması’nı açtı. Burası 400-500 kişilik bir sinemaydı. Bu sinema da Zevk Sineması’na rakip olarak üç filim birden oynatmaya başladı. İlk kez “Baba” filmini bu sinemada izledim.

Orhangazi’de açılan son sinema Gemlik yolundaki Kışlık Emek Sineması’ydı. Almanya’da işçi olarak çalışıp, Orhangazi’ye dönen Mustafa Turan, abisiyle beraber bahçelerinde bir sinema binası inşa etmeye başladı. İnşaatta kendileri de çalışıyordu. Mustafa Turan’ın abisi inşaatın çatısından düşüp, öldü. Mustafa Turan, güç-bela bu sinemayı açıp, çalıştırmaya başladı. 500-600 kişilik güzel bir sinemaydı. Tiyatro, konser, düğün-dernek için de kiraya veriliyordu. Benim nikâhım da burada kıyıldı. Mustafa Turan sinemayı yürütemedi. Seyirci çekmek için normal filmler arasına 1-2 dakikalık “miki” filimleri parça olarak koymaya başladı. Kahveleri dolaşıp, kulaklara “bu akşam parça var” diye fısıldıyordu.

Sonra hemen yanına Yazlık Emek Sineması açıldı. Bu sinemada 700-800 kişilikti. Kız kardeşimin düğünü bu sinemada oldu. Daha sonra, Sinemacı Ayet’le rekabet edemeyenMustafa Turan, sinemasını Ayet Bey’e kiralamak zorunda kaldı. Sonra tekrar kendisi işletmeye başlattı. Bir sezon ünlü illüzyonist (Abra-Kadabra olabilir) burada program yaptı.

Ayet Abi ölünce Atlas Sineması kapandı. Belediye burasını İşhanı yaptı. Televizyonun yaygınlaşması, Yeşilçam’ın açık-saçık filmlere yönelmesi, Orhangazi’deki sinemaların sonunu getirdi. Yazlık sinemalar birer birer kapandı. En son Emek Sineması kapandı. 8–10 yıl kapalı kaldı, sonra da yerine büyük bir apartman dikildi.

Seyyar Sinemacılar

Bu sinemalardan başka Orhangazi’de seyyar sinemacılar da vardı. Araçlarıyla köyleri dolaşırlardı. Bunlardan birisi komşumuz Sinemacı Necdet (Erceylan) idi. Köylere film oynatmaya giderdi. Sinemacı Necdet, hem komşum, hem de ailece dosttuk. Yine komşum Peynirci Tevfik, Necdet Amca’nın kalfalığını yapıyordu. Sinemacı Necdet Abi’nin çok değişik bir pikabı vardı. Sinema makinesini ona koyardı.

Ben de 1968 -1970’li yıllarında, sinema makinistliği çıraklığı yaptım. Geceleri Sinemacı Necdet’le sinema oynattım. Esas işim; bize gelen veya oynattığımız filmleri elle çevirerek başa sarmaktı. Film makinemiz 16 mm’likti. Oynatacağımız filmi gideceğimiz köyün muhtarına telefonla veya bir şekilde haber verirdik. Film afişlerini filmi oynatacağımız kahveye önceden gösterip, duvara asardık. Bu şekilde filmi tanıtırdık. Film oynama saatinden önce kahveye gelir; makineyi kurup perdeyi asardık. Köy kahvecisine de bir kira öderdik. Yaz aylarında etrafı çarşafla çevrili alanlarda film oynatırdık. Gemlik–İznik –Mudanya köyleriyle Kurşunlu’da sıklıkla film oynattık. Sahilde ise o yıllarda tatil kampları bulunuyordu; Kızılay kampı, Gençlik kampı gibi. Buralara gidip, film oynatırdık. Kurşunlu’da kilisenin olduğu yerde film oynatmıştık. Yaz aylarında, sahildeki tüm köyleri dolaşırdık. Bizden başka seyyar sinemacılarda bölgeyi dolaşırlardı. Nüfusu kalabalık olan Sölöz, Keremet, Gürle gibi köylere sık giderdik. Sinemacı Arnavut Bayram Abi de, seyyar sinemacıydı. Ancak Bayram Abi çok uzak köylere giderdi. Ancak Orhangazi köylerinde sadece Yeniköy beldesinde, belediye sineması vardı. Bu sinema, Atlas Sineması’ndan bile daha güzel bir sinema binası idi.

Seyyar sinemacılığın sonunu, televizyonun yaygınlaşması getirdi. Köylerde televizyonlar yaygınlaştı. Televizyonlardaki Dallas, Bonanza ve polisiye dizilerin her bölümü bir filmdi. Seyirciler filmlere rağbet etmez oldu. Bu da seyyar sinemacılığın sonunu getirdi.

Duygusal bir yapım var, izlediğim hüzünlü aşk filmleri geceleri rüyalarıma girerdi. Beni etkileyen filmlerden en önemlisi, Yılmaz Güney’in son sahnede vurulduğu bir filmdi. Son sahnede çulsuz bir adam, filmin kahramanını, yani Yılmaz Güney’i öldürüyordu. Bu film, Yeşilçam’da gerçekçi sinemanın başlangıcı olmuştu. Seyirciyle birlikte ben de filmin sonunda şaşıp kaldık. Sinemanın ışıkları yanan kadar filmin kahramanı olan Yılmaz Güney’in ayağa kalkmasını bekledik.”

*

Yeni Lider Gazetesi’nden Muamer Yolcuilçedeki sinemalarla ilgili şu bilgiyi verdi;“Şuan Orhangazi’de bulunan herhangi bir sinema bulunmamaktadır. Uzun yıllar önce Gölpark Avm açık iken Tutku sinemaları vardı. Ondan öncesin de Mezarlığın karşısında yine aynı isimde Tutku sineması bulunuyorduı.Sinemalardan en eski olanı ise EMEK Sineması’ydır.Yaklaşık son 5 senedir Orhangazi’de sinema bulunmamaktadır. Şu an Orhangazi halkı çevre il ve ilçelere gidilmektedir. Gemlik’te Tutku sineması var ve Yalova’da bulunan KİPA ve Özdilek’teki sinemalar bulunuyor.”