EKREM HAYRİ PEKER

Osmanlı’nın Yenişehir ilçesinden sonra başkenti olan ve Edirne, sonrasında İstanbul’un başkent olmasına rağmen önemini koruyan; Osmanlının Anadolu’daki başkenti konumunda olan Bursa, fethinden sonra bir çekim merkezi olmuştur.

Genişlemek için sürekli fütuhat yapan Bursa’ya sadece savaşçılarıyla alplar gelmedi, Anadolu’dan, Acem’den çok sayıda molla ve bilim adamı da geldi. Bursa kısa zamanda bir bilim merkezi oldu ve çok sayıda medrese açıldı. Çok sayıda molla ve bilim adamı yetişti.

Bursa Osmanlının sürgün yerlerinden biri olma özelliğini yıkılana kadar korudu. Osmanlının sürgün yerlerinin başında Bursa, Rodos, Kıbrıs ve Limni adaları geliyordu.

İstanbul’da çok sayıda sadrazam, vezir, molla ve devlet adamının türbesi var. Bu türbelerin çoğu da Eyüpsultan semtindedir. Bursa’da Osmanlının kuruluş yıllarında bu tür uygulamaları pek göremeyiz. Türbeler sadece padişahlar için yapılmıştır desek yeridir. Padişah türbeleri gibi muhteşem yapı Emirsultan türbesidir. Bursa’da Demirtaş Paşa, Umur Bey, Hamza Bey, Daye Hatun, Şair İbrahim Paşa gibi kendi yaptırdıkları camilerin, medreselerin hazirelerinde gömülü olanların dışında vezirler, paşalar genelde Emirsultan mezarlığı ve Pınarbaşı mezarlıklarına gömülmüşlerdir.

Muradiye’deki Osmanlı padişahlarının özel mezarlığını konumuz dışında tutuyoruz.

Mollalar, tarikat şeyhleri ve mollalar genelde tekkelerin veya camilerin hazirelerine gömülmüşlerdir. Bu hazirelerin bir kısmı yakın zamanda ortadan kaldırılmıştır. Esas zararı Bursa’da yaşanan yangınlar ve depremler tarihi yapılarla beraber bu mezarları yok etmiştir.

Alaaddin Bey: Osman Gazi’nin altı oğlundan birisidir. Orhan Bey’den büyük olmasına rağmen, onun lehine beylikten feragat etti. Beyliğin teşkilatlanmasında, devleşme sürecine önemli katkıları olmuştur.

Hisar içinde iki mescit, bir zaviye yaptırmıştır. Vefat ettiğinde babası Osman Bey’in türbesine gömülmüştür.

Lala Şahin Paşa: Orhan Bey zamanında yetişmiş ve Şehzade Murat’a lala olarak tayin edilmiştir. Lala unvanı buradan gelmiştir.Sultan Murat padişah olunca lalasını Rumeli’ye beylerbeyi olarak tayin etti. Osmanlı’nın ilk Rumeli beylerbeyidir.

Lala Şahin Paşa, Rumeli’nde çok sayıda şehir fethetti. Niş’in fethi sırasında vefat etti. Kirmasti’de(Mustafakemalpaşa) yaptırdığı türbeye defnedildi.

Bursa’da bir medrese, mektep, mescit ve han; Kirmasti’de cami, zaviye ve köprü yaptırmıştır.

Çandarlı Ali Paşa: Çandarlı Hayrettin Paşa’nın büyük oğludur. I. Murat ve Yıldırım Beyazıt dönemlerinde 25 yıl veziriazamlık görevinde bulunmuştur. Rumeli’nde çok sayıda şehri fethetmiştir. Yıldırım Beyazıt’ın büyük oğlu Emir Süleyman’ı Ankara Savaşı’ndan kaçırarak önce Bursa’ya götürdü. Buradan da devlet hazinesini alarak Bursa’dan Edirne’ye götürdü. Emir Süleyman’ın veziri oldu. 18 Aralık 1406’da Edirne’ye gömüldü. Kardeşi İbrahim Paşa, cenazesini İznik’e getirdi ve babaları Hayrettin Paşa’nın türbesine defnetti. Bursa’da bir cami ve hamam yaptırmıştır. Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi,Ahmet Aziz Paşa için şunları yazmıştır, “Ali Paşa (Hayreddin Paşa Oğlu) Yıldırım Han’ın vezirlerindendir. Uzun zaman sadrazamlık makamında bulundu. Çok hayırsever biriydi. 813/1413 tarihinde vefat etti. Bursa’da kendi yaptırdığı cami-i şerifte medfundur.”

Çandarlı İbrahim Paşa: Çandarlı Ali Paşa’nın oğludur. Sultan II. Murat devrinde 17 yıl sadrazamlık yapmıştır. 1429 yılında büyük vebada vefat etmiştir.

Subaşı İne Bey: sultan I. Murat döneminde Karesi Sancak beyi görevinde bulundu. Kosova ve Niğbolu savaşlarında kendini gösterdi. Ankara Savaşı’nda, savaş meydanından Emir Süleyman’la beraber ayrıldı.Fetret devrinde Çelebi Mehmet Bey’i destekledi. İsa Çelebi ile yapılan savaşta öldürüldü. Bursa’da yaptırdığı İne Bey Medresesi’nin bahçesindeki türbesine gömüldü. Bursa’da Medrese, hamam ve Bursa-Karacabey yolundaki Issız Han’ı yaptırmıştır.

Kara Ali Bey Oğlu Demirtaş Paşa:Orhan Gazi zamanında Gemlik ve Akçakoca’yı; Padişah I. Murat zamanında yanbolu’yu aldı. Lala Şahin Paşa vefat edince Rumeli Beylerbeyi oldu. Manastır ve Pirlepe şehirlerini aldı. Yıldırım Beyazıt’ın emriyle Saruhan’ı, daha sonra Sırbistan’daki gümüş madenlerinin olduğu bölgeyi fethetti. Mart 1404 tarihinde vefat etti. Demirtaş Paşa Camisi haziresine defnedildi.

Asbiga veya Has Boğa: II. Murat’ın komutanlarındandır. Bazı kaynaklarda kabrinin Misi köyünde olduğu yazılıdır.

Oruç Paşa: Kara Timurtaş Paşa’nın beş oğlundan birisidir. Fetret devrinde önce Süleyman Çelebi’nin, sonra Çelebi Mehmet’in yanında yer aldı. Padişah II. Murat devrinde vezir oldu. 1426 yılında vefat etti. Şimdi yıkılmış bulunan Kapamalı Mektep haziresine gömüldü. Babası adına Demirtaş hamamını, kendi adına ise Hisar’da bir mescit ve hamam yaptırmıştır.

Hasan Ağa: Yeniçeri ocağı mensubudur. Sekbanbaşı olmuştur. Kaynaklarda 1431 yılında vefat ettiği yazılıdır. Hasanağa köyüne defnedilmiştir. Köyde kendi adına han, mektep, cami ve bir zaviye yaptırmıştır.

Çandarlı Halil Paşa: Çandarlı İbrahim Paşa’nın büyük oğludur. Babası gibi medreseden yetişmiştir. Kadıaskerlik görevinde bulunmuştur. Babasının ölümünden sonra veziriazamlığa getirilmiştir. Bu görevi aralıksız olarak 1439 – 1453 yılları arasında sürdürmüştür. II. Murat dönemindeki iç çatışmaları ustalıkla idare etmiş, Sultan II. Murat’ın tahtan iki kere çekilmesi ve tekrar tahta oturması süreçlerini başarıyla yönetmiştir.

İstanbul’un kuşatma öncesi Rumelihisar’ının yapımında ve topların dökümünde büyük emeği geçmiştir. İstanbul’un fethinden sonra veziriazamlıktan azledilmiş ve hapsedilmiştir. Daha sonra idam edilmiştir. Cenazesi oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik’e getirilerek oğlu Yusuf Paşa’nın türbesine defnedilmiştir. Osmanlı Devleti’nde ilk idam edilen sadrazamdır.

Hacı İvaz Paşa:Osmanlı’nın ikinci kurucusu Sultan Çelebi Mehmet’in en büyük destekçisi olmuştur. Bursa’yı kuşatan Karamanoğlu’nun üstün kuvvetlerine karşı şehri başarıyla savunmuştur. Çelebi Mehmet’in ölümünden sonra Lami Çelebi’nin dedesi Ali Bin İlyas ve beraberindeki Acem ustalara Yeşil Külliye’yi yaptırmıştır. Çelebi Mehmet’in ölümünden sonra tahta geçen Sultan II. Murat, kendisine suikast yapacak diye iftira atılan Hacı İvaz Paşa’nın üstünü arattı. Üzerinden zırh ve kama çıkması üzerine II. Vezir görevinde bulunan Hacı İvaz Paşa’nın gözlerini kör ettirmiştir (1427).İvaz Paşa, 1429 yılında veba salgınında hayatını kaybetti; Pınarbaşı’nda Kuzgunluk mevkiine defnedildi. Türbesinde oğlu Ahi Çelebi ile birlikte yatmaktadır.

Vezir Umur Bey: Vezirlik ve beylerbeyliği görevlerinde bulundu. 1461 yılında vefat etmiştir. İlk devir Osmanlı yöneticilerindendir. Orhan Gazi’nin arkadaşı Aykut Alp’in torunu, Kara Timurtaş Paşa’nın oğludur. Ankara Savaşı’na katılmış ve babasıyla Emir Timur’a esir düşmüştür. Fetret devrinde önce Musa Çelebi’yi, sonra Mehmet Çelebi’yi desteklemiştir. Anadolu beylerbeyi görevine getirilmiştir. Padişah II. Murat döneminde, 1421 yılında vezir olmuştur. 1430 yılında Umur Bey, Bursa Umurbey Mahallesi’nde cami, kütüphane, hamam ve müştemilatı yaptırmıştır. Ayrıca Tuzpazarı’nda kervansaray ve hamam yapmıştır. Umurbey Camii’nin yanında bulunan türbede gömülüdür.

Bu devirde adet olmak üzere kitabe ve vakfiyelerini Arapça değil de Türkçe olarak yazdırması, bazı astronomi ve tıp kitaplarını Türkçe’ye çevirtmiştir.

Cezeri Kâsım Paşa: Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi,Ahmet Aziz Paşa için şunları yazmıştır, “Aslen Mısırlı olup Fatih Sultan Mehmed’in vezirlerindendir. Bursa’da Hz. Emir Sultan yakınında bir medrese ve bir hamam yaptırmıştır. Selanik valisi iken orada yoksullara yiyecek dağıtmak için bir imarethane ve bır cami yaptırdı. Islambol (lstanbul)’da Hz. Eyüp yakınında bir medrese daha yaptırdı. Imam Cezeri’nin öğrencilerindendir. Büyük bir âlim idi. Mübarek vücudu, Hz. Emir yakınında bulunan medresenin batı tarafında, insanların anası olan kabirde bulunmaktadır. 890/ 1485 senesinde vefat etmiştir.”

Hazine-i Amire defterdarlığı yapmıştır. Önce nişancı, sonra vezir olmuştur. Fatih Sultan Mehmet tarafından Şehzade Beyazıt’ın defterdarlığına tayin edilmiştir.

Şehzade Süleyman’ın Saruhan valiliğinde ve defterdarı olmuştur. Medreseden başka Hamam ve imaret yaptırmıştır. Yaptırdığı medrese yal çalışmaları sırasında yıkılmıştır. Medresede on oda ve bir eyvan bulunuyordu.

“Safi”mahlasıyla şiir yazmıştır.Devrin ünlü şairi Ahmet Paşa’nın etkisi olduğu söylenir. Divanı vardır.

Vezir Ahmet Aziz Paşa: Hüdâvendigâr ve Kocaeli mutasarrıflığı görevlerinde bulunmuştur. Ocak 1814 tarihinde vefat etmiştir. Karaçelebizade Abdülaziz Efendi soyundandır. Üçüncü deftardarlık ve tersane eminliği görevlerinde bulundu. 1806’da Çarhacı Ali Paşa’yla beraber Çanakkale Boğazı’nın berkitilmesi görevlerinde bulundu. 1811’de vezir oldu. Mezarı Yeşil Türbe’nin yanında set üzerindedir. Aziz Paşa, Karadeniz’le İzmit Körfezi’ni bir kanalla birleştirmek için çalışma başlatmıştır. Bursa’da mutasarrıflığı görevinde bulunduğu sırada harap durumdaki cami, türbe ve çeşmeleri onartmıştır.

Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi,Ahmet Aziz Paşa için şunları yazmıştır, “Paşa Kapısı’nı düzene koyarak Bursa’da adaletin koruyucusu oldu, adaleti tesis etti. Bursa’yı yeni baştan ihya eyledi. Sultan Orhan Türbesi’ni yeni baştan tamir edip senede bir mevlid-i şerif için vakıflar kurdu. Büyük sultanların cami, türbe ve medreselerini, kimini vakıflardan, kimini kendi bedeninden tamir eyledi. Sedbaşı’nda Müftü Abdülaziz Efendi Camii’ni ihya eyledi. Hâsılı Bursa’da her ne kadar harap cami, medrese ve mescit varsa hepsini ihya etmeye gayret etti. Paşa Kapısı karşısında güzel bir çeşme yaptırdı. Herkesin iyiliğini isteyen, iyiliksever bir zât-ı şerif idi. Abit (ibadet eden) ve zahit idi. Daha birçok güzel vasıfları, bu fakirin Vefeyât (Ravza-i vüzerâ)’ında uzun uzun anlatılmıştır. Bursa’da vezirlik müddeti: 16 a. 26 Şevval 1227/1812 Cumartesi günü saat 7’de Bursa’ya geldi. 16 Muharrem 1229/1813 Cumartesi gecesi Hakk’a vasıl olup Çelebi Sultan Türbesi kapısında ecdadı Kara Çelebi yakınında defnedildi. Vezirler içinde evliya demeye layık biri idi. Eski sadrazamlardan İbrail Bakanı Ahmed Paşa, Bursa’da emekli iken Aziz Ahmed Paşa’nın teşviki ile Çelebi Sultan Türbesi’nin ihyasında kırk-elli kese harcadı. Bunda da delalet sevabına nail oldu. Adı geçen Ahmed Paşa, Erzurum valisi iken göçtü.

İsa Bey: Vezir Beyazıt Paşa’nın oğludur. Bursa’da vefat etmiştir. Babasının Yeşil semtindeki medrese ve türbesinin yanına defnedilmiştir. Bursa’da mescit, mektep, imaret, medrese ve han yaptırmıştır.

Fenârîzâde Ahmed Paşa:Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Hulâsatül-Vefeyât adlı eserinde Fenârî zâde Ahmed Paşa için şunlrı yazar,” Molla Fenârî oğullarından büyük bir âlim idi. Önce şeyhülislam, sonra sadrazam oldu. Daha sonra Bursa’ya sürgün edildi. Dünya mevkiinden ayrıldıktan sonra Molla Fenârî yakınında en yüce rütbeye nail oldu. Bursa’nın eteğinde Çatal Fırın civarında, Halvetî Tekkesi olan cami-i şerif bu zatın binasıdır. 867/1462 tarihinde vefat etmiştir.”

Mehmet Paşa: Lala Şahin Paşa’nın oğludur. Mehmet Şemsettin Paşa olarak bilinir. Gürle’ye bağlı Gemiç köyünde bir zaviye yaptırmıştır. Padişah II. Murat devrinde vefat etmiştir. Bu köye defnedilmiştir. Ancak köy taşındığı için mezarından bir iz kalmamıştır.

Bedrettin Pars Bey: Padişah II. Murat devrinde sarayda görev yapmıştır. Şehreküstü’nde cami ve zaviye yaptırmıştır. Buradaki türbesine defnedilmiştir.

Mahmut Çelebi: Çandarlı İbrahim Paşa’nın oğludur. Bolu sancakbeyliği yapmıştır. İznik’te vefat etmiştir. İznik’te bir cami, imaret ve mektep yaptırmıştır.

Emirsultan Mezarlığı

Bu mezarlık, Pınarbaşı mezarlığından yaklaşık yüz yıl sonra oluşmuştur. Bu mezarlıkta gömülü Sadrazam, vezir, şeyhülislam ve paşalar üzerinde yaptığım araştırmalarda rastladığım tarihi şahsiyetleri yazıya döktüm.

Bu mezarlıkta çok sayıda devlet görevlisi, tarikat mensupları, seyyidler, subaylar, Kazaskerler, saray görevlileri, mutasarrıflar, tüccarlar, müderrisler, mollalar, şehir eşrafı ve bunların eşlerinin mezarları bulunuyor.

-Mehmet Derviş Paşa: Hüdâvendigâr Vilayeti Asâkir-i Zaptiye Alayı Komutanı, 19 Aralık 1890 tarihinde vefat etmiştir

-Bursa Kumandanı Erkan’ıharp Mustafa Kâzım Paşa: Fransa’da tahsil görmüştür. İzmir ve İzmit şimendifer komiserlikleri, Anadolu ve Rumeli’nde komutanlıklarda bulunmuş, ikinci kez görev yaptığı Bursa’da 1892 yılında vefat etmiştir.

-Süvari Mirlivası Derviş Hacı Ahmet Paşa: 1897 yılında vefat etmiştir

-Saraylı Mehmet Lütfullah Paşa: Ekim:1862 tarihinde vefat etmiştir.

-Batumlu Hasan Paşa: Aralık 1905 tarihinde vefat etmiştir.

-Osman Paşa: Erzurum ve Diyarbakır valiliklerinde bulunmuştur. Eylül 1817’de vefat etmiştir. Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Osman Paşa için şunları yazmıştır,“Türk Osman Paşa, emekli iken Bursa’ya sürgün edilen Osman Paşa, Paşa Kapısı yakınında bulunan Ömerzâde Konağı’na indi; akşam katline emir geldi. Katline Bursa valisi Derviş Paşa hazretlerinin kethudâ (yardımcı)’sı Fevzi Paşa tayin edildi ve câm-ı şehadeti nüş ettirdiler. 1236/1820 senesinde rahmet-i Hakk’a kavuşan Osman Paşa Emir Sultan civarında defnedilmiştir.”

-Halil İbrahim Paşa: Bursa’da valilik yapmıştır. Akşemseddin sülalesindendir. Şubat 1849 tarihinde vefat etmiştir.

-Baylanlı Mustafa Paşa: Emirül hac görevinde bulunmuştur. Halep ve Sayda’da valilik görev inde bulunmuştur. Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Hulâsatül-Vefeyât adlı eserinde, Kaymakam Eski Hac Emiri Mustafa Paşa için şunları yazmıştır; “Eski Hac Emiri Mustafa Paşa devlet adamlarındandır. Sultan Abdülhamid Han’a sadrazam oldu. Sonra Üsküdar’da emekli iken Yusuf Ziya Paşa onu Bursa’ya sürdü. Bu sürgünden sonra Isparta valiliğine getirildi. Daha sonra Bursa’da emekli oldu. Alim, fazıl, salih ve ârif bir vezir idi. Mustafa Paşa 26 Zilhicce 1229/1813 senesinde vefat etti. Allahu taâla ona rahmet eylesin.”

-Bahriyeli Kaptan Kadir Paşa: 1826 yılında vefat etmiştir.

-Hacı Mustafa Paşa: Sadrazam kaymakamlığı görevinde bulunmuştur. 1814 tarihinde vefat etmiştir.

-Vezir Hacı Mustafa Paşa: 1778 yılında vefat etmiştir. Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Hulâsatül-Vefeyât, Mustafa Paşa için şunları yazmıştır, “ Mirahur Mustafa Paşa [Allah rahmet eylesin) Sultan Mustafa’nın çok yakınlarından idi. Üç tuğ ile Bursa valisi oldu. Belde ayânı Yahni Kapanzâde el-Hac Ahmed Efendi Konağı’nda bulundu. Bir sene vezirlik görevinden sora delirdi, durumu bir sene vekil idare etti. 1192/1778’de vefat ettiğinde Emir Sultan Cami-i şerifinin batı tarafında defnedildi.”

-Şerif Müsaid Paşa: Mekke Şerifi Abdülmuttalip’in torunudur. Şubat 1901 tarihinde vefat etmiştir. Şerif Abdülmuttalib Paşa, Büyük Şerifi Galip Efendi’nın oğlu olarak 1790 doğumlu ve II. Mahmud tarafından Mekke Şerifi atandı ve kuzeni 18 Ağustos ağustosunda başardı. Eylül 1827’de görevden alınmış ancak Temmuz 1851’de yeniden seçilmiş ve 6 Ocak 1856’da ikinci kez görevden alınmış ve Haziran 1880’de yeniden atanarak nihayet 17 Ağustos 1882’de görevden alınmıştır. 29 Ocak 1886’da evinde Mina, Mekke yakınlarındaki öldü, sekiz oğlu ve iki kızı bırakıp. Şerif Muhittin Targan’nın büyük dedesidir.

-Salih Paşa: Dıraç Sancağı mutasarrıflığını yapmıştır. 17 Mayıs 1890 tarihinde vefat etmiştir.

-Necip Paşa: Rumeli Beylerbeyi payeli, çeşitli sancaklarda valilik görevinde bulundu.

-Mehmet Tahir Paşa (Dilsiz Paşa): Ünlü Osmanlı müellifi Bursalı Mehmet Tahir Bey’in dedesidir.

Pınarbaşı Mezarlığı

Bursa’daki ilk ve en büyük Müslüman mezarlığıdır. Pınarbaşı mezarlığından yaklaşık yüz sene sonra Emirsultan Mezarlığı oluşmuştur. Hazireler ve şimdi olmayan Deveciler Mezarlığı ve diğer mezarlıklar daha sonra oluşmuştur. 20. Yüzyılın başında Bursa’ya gelen seyyahlar, Pınarbaşı Mezarlığı’nın Bursa’nın en büyük mezarlığı olduğunu yazmışlardır.

Karşısında bulunan Mevlevi tekkesi ve civarındaki diğer tekkelerin men supları bu mezarlığa gömülmüşlerdir. Mevleviler, Nakşi şeyhleri, mollalar, subaylar, tüccarlar, eşraf ve eşleri bu mezarlığa gömülmüştür. 19. Asırda Bursa’ya göçmüş Boşnaklar ve Prizrenliler buraya gömülmüşlerdir.

-Hacı Ömer Agâh Paşa: Mirliva, Dördüncü Ordu levazım reisliğinde bulundu.1909 Rumeli Beylerbeyi payeli -Ahmet Vasıf Paşa: Rumeli Beylerbeyi payeli, İşkodra mutasarrıflığında bulunmuştur.

-Ahmet Hamdi Paşa:Zaptiye Nazırı.

-Seyyid Cafer Paşa [Emir Gâzî Oğlu):

Aslen Bursalıdır. Bir müddet nakîbü’l-eşref (Peygamber soyundan olanların işlerini görmek üzere hükümetçe tayin olunan memur) oldu. Sonra Gürcü Mehmed Paşa üç tuğ verdikten sonra Karaman valisi oldu. Emekli olduktan sonra Bursa’da vefat etti. Pınarbaşı Mezarlığı’nda bir yüksek mahalde medfundur (Allah rahmet eylesin).

-Ahmed Paşa (1426 – ö. 1497): Kendisi Fatih Sultan Mehmet’in öğretmenidir. Ahmet Paşa, Sultan II. Murat saltanat dönemi kazaskerlerinden Veliyüddin bin İlyas Efendi’nin oğludur.
Ahmet Paşa eğitimini II. Murat döneminde Edirne’de yapmış ve o dönemde geçerli bilgiler yanında Arapça ve Farsça da öğrenmiştir. Eğitimini bitirdikten sonra, önce Bursa’da Muradiye Medresesi’ne müderris olarak tayin edilmiş ve sonra 1451 (hicri 855)de Edirne Kadısı görevine atanmıştır. Fatih Sultan II. Mehmet’in tahta geçmesinden sonra kazasker olmuş ve onun muhasipliği ve öğretmenliği görevlerinde bulunmuştur. Sonra vezirlik rütbesine yükselmiştir. Âşık Çelebi’ye göre birkaç fesatçının iftirasına uğradığı için gazaba gelen padişah tarafından vezaretten azledilmiş ve hapse atılmıştır.
Ahmet Paşa, daha sonra otuz akçe yevmiyeli olarak ile Bursa’ya tayin edilip orada Orhaniye, Muradiye ve Emir Sultan medrese vakıflarının mütevelliliği ile görevlendirilmiştir. Sonra sırasıyla Sultanönü (Eskişehir), Tire ve Ankara’da sancak beyliği görevine atanmıştır. Fatih’in 1481’de ölümünden sonra II. Bayezid’in zamanında tekrar eski itibarını kazanıp Bursa’ya sancak beyi olarak tayin olunmuştur. O görevde iken 1496 (hicri 602) yılında Bursa’da ölmüş ve Muradiye Camii yanında kendi yaptırdığı medrese yanında gömülmüş ve sonradan bir türbe inşa edilmiştir.

***

Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Hulâsatül-Vefeyât,adlı kitabında yer alan diğer şahsiyetler:

-Tahir Ömerzâde Osman Paşa: Pederleri Ali Tahir, Cezeriyye’yi ve ol havaliyi zaptettikten sonra Arap ülkesine kol saldı. Cezayirli Hasan Paşa gidip işini bitirdi. Evlatlarını alıp İstanbul’a gönderdi. Osman Paşa yedi sene İstanbul’da misafir oldu. Sonra iki tuğ ile Bursa’ya verildi ve vergi işleriyle görevlendirildi. Kendisi ibadet ve okuyarak vakitlerini geçirirdi. Dünyayı çok iyi tanıyan, velilik mertebesine ulaşmış bir zat idi. Vefat ettiğinde Gökdere civarında Eski Paşa Kapısı yakınında bulunan mescid-i şerif bitişiğinde defnedildi. Bursa vezirliği 26 yıl sürmüş, 1222/1807 senesinde vefat etmiştir.

-Kara Hasan Paşa:Molla Fenari’nin medrese arkadaşı ve ulemâdandır. Sonra vezir oldu. Vefat ettiğinde kendi hayır eseri olan medresesinde defnedilmiş ve rahmet-i Hakk’a ulaşmıştır. İçi ve dışı mamur şerefli bir insandı.

-Hamza Bey: II. Mehmed ve II. Murat dönemi vezirlerinden olan Amasyalı Beyazıd Paşa’nın kardeşidir. Hamza Bey, Osmanlı donanmasını Gelibolu tersanesinde yenileyerek 40 kadar gemiden oluşan bir filo ile 1428 yılında Ege Denizi’ne açılarak Venedikliler’in elindeki bazı adaları yağmalamıştır. Sultan II. Murat ile birlikte Selanik ablukasına, 1429 yılında filo komutanı olarak katılmış ve Selanik’in alınmasına katkısı olmuştur.
İstanbul kuşatması sırasında 18 Nisan 1453’de Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı donanması komutanlığına ve Gelibolu Sancakbeyliği’ne atandı. İstanbul’un Fethi sırasında Osmanlı donanmasına komuta etti. Fetihten sonra Ege Adalarını almakla görevlendirildi. İmroz, Limni ve Taşoz adalarının Osmanlı egemenliğine geçmesini sağladı. Ocak 1456’da kaptan-ı deryalık görevinden azledildi. Anadolu Beylerbeyi rütbesiyle Karamanoğlu İshak Bey’in üzerine gönderildi. Onu da yendikten sonra Rumeli Beylerbeyi oldu.
Eflak’a elçi olarak gönderilme görevi verildi. Bu görevi yapmakta iken Kazıklı Voyvoda tarafından öldürüldü, Şehit edilen Hamza Bey’in cesedini, oğulları Bursa’ya getirmiştir. Türbesi Bursa Hamzabey semtinde, Muradiye’nin batısında, Hamza Bey Camisi’nin güneybatısında avlu içerisindedir.

-Kara Mustafa Paşa: Fatih Sultan Mehmed’in veziri, Bahşî Beyzâde Hamza Bey’in oğludur. Bender Kalesi’ni tamir ettikten sonra Bursa valisi oldu. Kara Mustafa Paşa’da 2. Beyazıt’ın damadı ve sadrazamıdır. Bayezıd’ın kızı Hatice Sultan’ın eşidir 2. Fetret Döneminde Cem Sultan’ın tarafını tutuyor diye çıkarılan dedikodu yüzünden 1483 yılında Söğüt’te idam edildi. Bursa’da kendi adına bir kaplıca ile Hamzabey Mahallesi’nde mescit yaptırmıştır.

-Koca Mustafa Paşa:Sultan II. Beyazıt ve Yavuz Sultan Selim devirlerinde kapıcıbaşı görevlerinde bulunmuştur. Cem Sultan’ın ortadan kaldırılmasında görev almıştır. Sultan Selim’in gazabına uğramış ve idam edilmiştir. Mezar taşında “Sabihül hayrat Koca Mustafa Paşa” yazılıdır. Yanında oğlu Mehmet Bey medfundur.

Bayezid-i Veli ve Sultan Selim sadrazamıdır. Şehzâde Mehmed ile gizli yazışmaları padişah nezdinde anlaşıldı. Bursa’ya sürgün edildi ve daha sonra şehit oldu. Nurlu kabri Pınarbaşı Kabristan’ının ortasında, Kalenderhane civarında bulunan bir münzevî tekkededir. İstanbul’da kırk adet hücre ile bir Halvetiye Tekkesi ve civarında bir cami ve büyük bir medrese yaptırmıştır. Hayır ve hasenatı pek çok olan bu zat, 919/1513 senesinde vefat etmiştir

***

Falih Rıfkı Atay, Yeni Mecmua özel sayısında Bursa’da medfun diğer vüzerayı yazmıştır.

Muradiye semtinde medfun Yahşi Bey, Müslim mahallesinde Selçuk Gazi;Urgancı Halil Efendi’nin bahçesinin altında, kemer tonozlu bir mağarada Piri Paşa, Maksem’de bir Hristiyanın hanesinin bahçesi civarında merhum ve mağfur seyyid şehit Hoca Ali Paşa bin Yahşi (1508) medfundurlar.

KAYNAK:

-Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Hulâsatül-Vefeyât, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2014

-Kara, Mustafa, Bursa’nın ve Balkanların Gönül Sultanları, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2016

– Kara, Mustafa, Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2012

-Karataş, Ali İhsan, Osmanlı Dönemi Bursa Sürgünleri (18-19. Asırlar), Bursa-2009, Emin Yayınları

-Mermutlu, Bedri-Öcalan, Hasan Basri, Bursa Hazireleri, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2011

– Mermutlu, Bedri-Öcalan, Hasan Basri, Emirsultan Mezarlığı, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2012

– Mermutlu, Bedri-Öcalan, Hasan Basri, Pınarbaşı Mezarlığı, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa

– Mermutlu, Bedri-Öcalan-Sevim, Sezai-Yavaş, Doğan, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2013

-Öcalan, Hasan Basri-Sevim, Sezai-Yavaş, Doğan, Bursa Vakfiyeleri-1, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa

-Yeni Mecmua Bursa Özel Sayısı, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa-2013

Kaynak: https://www.belgeseltarih.com/bursada-medfun-sadrazamlar-ve-vezirler/